GİRİT DEFTERDARI RIDVANZADE HACI MEHMED EFENDİ OĞLU ALİ EFENDİ'nin 1748 TARİHLİ VAKFİYESİ ve TEZYİNATI
Milletlerarası XIII. Türk Tarih Kongresi'nde tebliğ olarak sunulmuş, Girit Defterdarı Rıdvanzâde Hacı Mehmed Efendi oğlu Ali Efendi'nin 1748 Tarihli Vakfiyesi ve Tezyinatı, XIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 4-8 Ekim 1999, C.III, II.Ks. s.1287-1289'da yayımlanmıştır.
Sadi BAYRAM
Aslen Maraşlı, Rıdvanzade adıyla meşhur , İstanbul Eyüp Sultan Yavedûd mahallesi sakinlerinden, Hacı Mehmed oğlu Girit Deftardarı Ali Efendi Gurre-i Şaban 1162 / 1-10 Temmuz 1748 tarihli Osmanlıca vakfiyesi ŞÃ»ra-I Evkaf'ın 10 Şubat 330 tarihli kararına dayanılarak 27 Cemaziyel Ulâ 333 tarihindeki İrade-I Aliye mucibince Vakıf Kütük Defterlerine kaydolunmuş ve oirijinali Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Kültür ve Tescil Dairesi Başkanlığı Arşivi'nde K.17 numara ile muhafaza edilmekte olup, 394x258 mm. Ebadında yıpranmış koyu bordo deri ciltli, şemseli, miklepli, cetvel dışı halkârlı, 22 varaklık bir eserdir.
İç sahifeler, 130x244 mm. Ebadında altınla çerçevelenmiş, her satırda 11 satır olup, zahriye sayfası karşısı satır araları altunla doldurulmuştur.
Zahriye sahifesi; 320x129 mm. Ebadında olup, altta 6 satır metin, üstte, 129x190 mm. Ebadında tezhip bulunmaktadır. Tığlar , 65 mm. Kadar büyümüştür. Altun zemin üzerine beyaz, turuncuya yakın sarı, pembe papatyalar ile nar çiçeği tomurcuklar bulunmaktadır. Cetvel dışı halârlıdır. 2-3. Sayfalarda cetvel dışı halkarlanmış, diğer sayfalarda halkar yapılmamıştır. Ancak diğer sayfalarda gümüş sim serpilmiştir.
Tezhipler, klâsik dönemi hatırlatırsa da, tığlarda anormal büyüme mevcuttur.
Bin kuruş nakit, Maraş Yukarıoba Mahallesinde iyi suyu olan hamam, vakıfın aynı mahallede yeni inşa ettirdiği Yekta Hamamının yarısı , ev ve çeşitli mülkler, Maraş Şükrüoğlu Mescidi'nin imar ve ihyası, Vaaz kürsüsü yaptırdığı Merhum Ahmet Paşa Camii, Alâüd-devle adıyla anılan Ulu Cami, yeni yaptırdığı, 15 odalı Rıdvaniye Medresesi görevli personelin maaşları için vakfedilmiştir. Bunları teminnen de aşağıdaki mülkler akar olarak vakfedilmiştir:
¢ 3 adet bağ,
¢ 3 adet Nar Bahçesi,
¢ 1 adet Ayva bahçesi,
¢ 2 adet incir bahçesi,
¢ 1 adet bostan,
¢ 1 adet suyu olan yazlık ev,
¢ 1 adet Karhan Nehri üzerinde bulunan Terliken mevkiinde kendi adı ile anılan değirmen,
¢ Ecdadından kalma, Sekiçınar mevkiinde bostan tarlası,
¢ 10 adet bostan tarlası,
¢ Bademlüce mevkiinde Durmuşoğlu tarlası adıyla meşhur bostan tarlası,
¢ Çınarlı, Mağarabaşı, Dutluca Kocabeyyeri İğdelliğinde 3 bostan tarlası,
¢ Camustel mevkiinde 30 kıt'a Çobanbeylü Mezrası,
¢ Aksu Nehri üzerinde Kulaoğlu adıyla bilinen arazi,
¢ Terzioğlu mevkiinde tarla,
¢ Karasu Nehrinden sulanan İğlü tarlası civarında 15 adet bostan tarlası,
¢ Mazmuni Deresi üzerinde Velibeğli yeğleri adıyla meşhur 10 adet zeytinlik.
Toplam 3 bağ, 6 bahçe, 10 zeytinlik, 31 bostan tarlası, 2 tarla, 30 mezra, 1 yazlık ev, 1 değirmen vakfedilmiştir.
¢ Gelirleri ise şöyledir :
¢ Bin kuruş 10'u 11,5 kuruş hesabıyla istirbah oluna,
¢ Tarla ve bahçe kirası,
¢ Hamamın yarı hissesi, ve hamam
Hayır Şartları :
¢ Yeni inşa edilen Rıdvanzade Camii imam-hatibine günlük 5 akçe,
¢ Ayrıca Yasin, Mülk, Nebe ve Amenen resulu okuması için 12 akçe,
¢ Cum'a müezzinine günlük 2 akçe,
¢ Cami yayında inşa edilen Hadis ve Fıkıh öğretimi yapılan kargir medresede ders veren müderrise günlük 30 akçe,
¢ Hadis okutan müderrise günlük 30 akçe,
¢ Yukarıoba Mahallesinde merhum Ahmed Paşa Camiine yaptırdığı kürsüde Cuma günleri vaaz veren hatibe günlük 10 akçe,
¢ Alâüddevle Bey tarafından yaptırılan Camii Kebir veya diğer edıyla Ulu Camide Cuma günleri vaaz veren hocaya günlük 10 akçe,
¢ 15 odalı medresenin her odasına kandil için günlük 2 akçe,
¢ Cami ve Medresede görevli 3 ferraş için her birine günlük birer akçe,
¢ Katibe günlük 5 akçe,
¢ Tahsildara günlük 5 akçe,
¢ Medrese mescidinde her gün bir hizip Delâil-I Hayrat okuyan kişiye günlük 20 akçe verilmesi vakıfın şartları arasındadır.
Vakfın günlük geliri bu durumda 162 akçeden az değildir.
Vâkıf üç yıl sonra ; 5 Şaban 1165 tarihinde 12 dönüm tarlayı Maraşlı Ebubekir oğlu Abdurrahman vesilesiyle Fatih Camiine vakfederek, her gün bir aşir, üç ihlas okunarak Fatih ve bütün şehitlerin ruhlarına hediye edilmesini istemiştir. 25'I Girit feth edilirken çok şehit verdik. Vakıf bu jesti unutmamıştır.
Mütevelliliğe Abdurrahim oğlu Ahmed Ağa tayin edilmiştir. Vakfiyenin tetkikinden Temmuz 1748'de Ali Efendi'nin Girit Defterdarı olduğu kendi ağzından beyan edilmiş, ayrıca Yekta Hamamı ve Rıdvaniye Medresesi'nin inşa tarihleri de ortaya çıkmıştır.
Vakıfiyeler, yazıldığı tarihteki toplumun sosyo-kültürel, şehircilik, mimari hareketlerini yansıtan objektif bir ayna olup, sosyal tarihçiler, sanat tarihçileri, ekonomistler, mimarlık tarihçileri ve devrin edebiyatçı yansıtması bakımından vazgeçilemez güvenilir belgelerdir.
|
