GENEL KONULAR - GENERAL ISSUES
KüLTüR BAKANLIĞI TARiHÇESİ ve MİLLİ KÜLTÜRÜMÜZ
KüLTüR BAKANLIĞI TARiHÇESİ ve MİLLİ KÜLTÜRÜMÜZ

Bu makale ; Belgelerle Kültür Bakanlığı Tarihçesi ve Kültürümüz, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Temmuz 1997, S.127, S.44'de yayımlanmıştır..

Sadi BAYRAM
Ülkelerde siyasi iktidarlar demokratik yoldan seçimlerle, Anayasaya göre 4-8 veya on yılda bir halkın tercihlerine göre değişmesi dogaldır. Ancak ; milletlerin milli politikaları değişmez. Avrupa, Amerika, Japonya bunun için başarılı. Almanya'nın, Japonya'nın, Fransa'nın, İngiltere'nin Rusya'nın XIX.yüzyıl sonunda hedefleri ne ise, bu gün de yanı. Söz konusu devletlerin XX. yüzyıl başlarındaki Orta-Doğu politikaları ne ise, bugün de aynıdır, sadece teknolojik yeniliklere ayak uydurulmuştur. Artık hayâllerini, silahla deneyip yapamadıklarını, bu gün ekonomi ve etnik ayrımcılıkla, milli kültürü yozlaştırmak suretiyle yapmaya gayret etmektedirler.
Buna karşılık biz ne yapıyoruz !.. Sadece hiç... Kültürümüzü araştırma, değerlendirme, yaşatma ve geliştirme görevi 1.6.1933 tarihinde yürürlüğe giren 2287 sayılı kanun ile Milli Eğitim Bakanlığına verilmiş ve kültür hizmetleri yürüten birimler bu Bakanlığın çatısı etrafında toplanmıştı.. Cumhuriyetimizin kurucusu rahmetli Atatürk zamanında 1935-1938 yıllarında Kültür Bakanlığı ve vilâyetlerde Kültür Müdürlüğü kurulmuş ve faaliyette bulunmuştu. Hatta halen eğitim kurumları adını verdiğimiz okullar, Mart 1939 tarihli resmi evrakta, kültür kurumları olarak adı geçiyor.
Kültür Bakanlığı'nın muhtelif yerlerdeki tarihçelerine bakarsak; en erken tarihin 13.07.1971 olduğunu görüyoruz. Talât Sait Halman ise ilk Kültür Bakanı. Kimse tarihi incelemiyor, resmi kurumlar bile... Ondan da ders almıyorlar. Halbuki eskiden yapılan hataları görerek ileriye daha sağlam adım atabiliriz. Tarih bize geniş bir perspektif kazandırır !...

Araştırmaya girdiğimizde ise başka neticeler alıyoruz, şöyleki :
1. T.C. Maarif Vekâleti antetli kağıdı ile Hususi Kalem'den 20.6.1935 tarih ve 94022 sayılı, Yüksek Başbakanlığa hitaben yazılan ve aynı gün Başbakanlıkta işlem gören bir evrağın altınaki imza Kültür Bakanı Saffet Arıkan.
2.Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Özel Büro Direktörlüğü antetli kağıdına yazılmış, 15.7.1936 tarih ve 36 sayılı, Başbakanlık Yüksek Katına hitaplı ve aynı gün 15.7.1936 tarihinde işlem gören evrakta yine imza Kültür Bakanı Saffet Arıkan...
3.Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Kültür Kurulu antetli kağıda 31.III.1938 tarih ve 2-397 sayılı Başbakanlık Yüksek Orununa hitaplı, 2.IV.1938 tarihinde Başbakanlıkta işlem gören ikinci evraktaki imza, Kültür Bakanı Saffet Arıkan.
4.2.7.1938 tarihli bir karaname altındaki imza ( kanaatimize göre kararname kağıdı eskiden basılmış olduğu için aynen kullanılmış ) Maarif Vekili Saffet Arıkan.
"5.Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı İlk Öğretim Genel Müdürlüğü antetli kağıda 9.3.1939 tarihinde yazılan, 17.3.1939 da genel evraka giren 23.3.1939'da havale edilen bir evraktaki imza ise, Maarif Vekili Hasan Ali Yücel.
6.Bahir Sorguç'un " 1920'den 1981'e Milli Eğitim Bakanlığı, M.E.B.Yayınları, İstanbul 1982 " adlı eserin 9. sayfasında ise " 28 Aralık 1935'den 21 Eylül 1941'e kadar Maarif Vekâleti'nin adı Kültür Bakanlığı olarak değiştirlmiştir " denmekte !... Halbuki bizim bulduğumuz belgede, Kültür Bakanlığı Aralık 1935 değil, 20.Haziran 1935 tarihine kadar inmekte; 17.Mart 1939 tarihinde ise Hsan Ali Yücel Döneminde Maarif Vekâletine dönülmektedir. Bundan sonraki evraklar hep Maarif Vekâleti'dir. Yani Atatürk'ün Cumhurbaşkanlığı, rahmetli Celâl Bayar'ın Başbakanlığı döneminde Kültür Bakanlığı kurulmuş, İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanlığı'nda ise kaldırılmıştır. Hep Atatürk'ün izinde olduğumuzu beyan ederiz ya, işte Ata'nın izinden ilk ayrılanlar !... Tarih hepimizin aynası...

Bu belgelerden anlaşılacağı gibi Maarif Vekâleti, yani Milli Eğitim Bakanlığı'nın adını 1935'de değiştirerek Kültür Bakanlığı yaptık. Okulları da bu Bakanlığa bağladık, Vilâyetlerde Kültür Müdürlükleri kurduk. Halbuki Kültür Müdürlüklerinin tarihini 1974'lere veriyorduk. 60 yıllık tarihimizden bile daha emin değiliz. Doğruları yakalayamadık. Atatürk'ün vefatından sonra da kaldırdık, kültürü bir tarafa bıraktık !.. Tekrar Milli Eğitim Bakanlığına bağladık ...
Burada Rahmet ve minnetle andığımız Milli Kütüphane'nin kurucusu Adnan ÖTÜKEN'in azimli çalışmaları sayesinde 1965 yılında 5439 sayılı kanunla, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Kültür Müsteşarlığı kuruldu.
Kültür meselelerinin halli gereken bir mecburiyet olduğu 12 Mart 1971 tarihli muhtıra akabinde akla gelince; rahmetli Adnan Ötüken de masaya yumruğunu vurup, istifa ettikten sonra, muhterem büyüğümüz Mehmet Önder'in Nihat Erim ile görüşmesi neticesi, hasbelkader o devirde yazılan çeşitli yazılar sonucu, 13.7.1971 tarih ve 4/553 sayılı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi ile, ( o devirdeki adı beyin kabinesinde) Kültür Bakanlığı tarihimizdeki mümtaz yerini ikinci defa nihâyet alabildi. Amerika'da yaşayan şair ve çevirmen sayın Talat Halman Kültür Bakanı oldu. Milli Eğitim Bakanı Şinasi Orel, benden habersiz nasıl Başbakanla görüşürsünüz diye Sayın Mehmet Önder'e bozuldu ve ödeneklerini kesti.
Daha bir yılını doldurmadan, ekilen tohumlar yeşermeden, 7.6.1972 tarihinde Kültür Bakanlığı ortadan kalırılarak, Kültür Müsteşarlığı şeklinde Başbakanlığa bağlandı ve bir Devlet Bakanı uhdesine verildi. 29 ay sonra yine Cumhurbaşkanılığı'nın 17.11.1974 tarih ve 4-1040 sayılı tezkeresi ile Kültür Bakanlığı üçüncü kez doğdu. 21.6.1977 tarihinde Milli Eğitimden ayrılık sevdasına dayanamadı ve Milli Eğitim Bakanlığı ile birleştirilerek " Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı " adını aldı.
Temmuz ayları Kültür Bakanlığı'nın uğurlu ayı olduğu için 21.7.1977 tarihinde Cumhurbaşkanlığı tezkeresi ile 4.kez dünyaya gözlerini açtı. 1.1.1982 tarihinde Turizm ve Tanıtma Bakanlığı ile birleşerek " Kültür ve Turizm Bakanlığı " oldu. 18.3.1989 tarihine yeniden asli hüviyetine dönerek 5. defa dünyaya gözlerini Kültür Bakanlığı olarak açtı. Halen yaşamı devam ediyor.

1971 yılından günümüze geçen 26 yıl süresi içinde 20 bakan, 13 müsteşar görev almış... Mehmet Önder ile rahmetli Prof.Dr. Emin Bilgiç'in uzun Müsteşarlık dönemlerini düşünürsek, konuyu daha iyi kavrarız.
Kültür Bakanlığı bir kurulup. bir ortadan kaldırılırken, milli kültür politikamızın nasıl zik-zaklar çizdiğini, kişilerle değişen politikaların nasıl uygulamaya konulabildiğini, uygulamaya konulanların takibini artık sizler düşünün !...

--------------------------------------------5.4.1997----------------------
Yayınlandığı Yer: www.sadibayram.com ,06.7.1997
Yazar : Sadi BAYRAM
Konuyla İlgili Diğer Başlıklar:
  • Neden Referandumda Hayır Oyu Vereceğim !...
  • Ermeni Soykırım Ve Kızılderililer Kanun Teklifi Telin Mektubu
  • Taşınır Kültür Varlıklarınınyasa Dışı Trafiğinin önlenmesi , Korunması Ve Mevzuat Hazretleri
  • Cumhuriyet'in Derinliklerinden Hatıralar : Eski Ankaralılardan Dostum Sayın Nurettin Daş Ile
  • Kültür Bakanlığı Tarihçesi Ve Milli Kültürümüz
  • Maniheizm Doğuşu, Gelişimi Ve Tesirleri
  • Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün Tekke Ve Zaviyelerin Kapatılmasından Sonra Taşınır Kültür Varlıklarının Korunması Ile
  • Türk Kültürü Ve Biz ( Kültür Envanteri )
  • Türk Kültürü Ve Yoksulluğu Ortadan Kaldırmak Için Yapılan Faaliyetler
  • Türk'ün Yolu Nereye Gidiyor ?
  • Ankara'da Roma Anıtı- Res Gestae
  • Komünizmin Sembolü Lenin Yıkıldı, Sıra Bizans'ı Dize Getiren Fatih Sultan Mehmed'e Mi Geldi ?
  • Atatürkcülük Ve 2001'li Yılların Türkiyesi üzerine
  • Osmanlı Imparatorluğu Ve Türkiye Cumhuriyeti çağlarında Türk Kazı Tarihi ı-v. Cilt
  • Cumhuriyet'in Kuruluşunun 90. Yılında Başkent Ankara:
  • Tarihte Merzifon
  • Anatolıan .the Cradle Of Cıvılızatıons And Aphrodısısas ın Cılıccıa
  • Toplumumuzda Kadın Ve Vakıf Kuran Kadınlarımız
  • Vakıflar Derg?s??nde Yayınlanan Makaleler
  • Amer?kalılar’ın Osmanlı Devlet?’ndek? E??t?m Faal?yetler? Merz?fon Anatol?an Kolej? Tar?hçes? Ve Merzifon’da
  • Türk-tatar Kültür ?l??k?ler? Sem?ner?
  • Tar?h?n Der?nl?kler?nde Merz?fon
  •